0 Muz Cumhuriyeti

"Türkiye muz cumhuriyeti değildir.”

Anonim

Muz Cumhuriyeti: Uluslararası politikada siyasi açıdan istikrarsız, ekonomik açıdan bir ya da birkaç tarımsal ürünün üretimine ve ihracatına bağımlı ve genellikle yolsuzluklarla iç içe küçük bir seçkinler grubu tarafından yönetilen ülkeleri küçümseyici anlamda kullanılan siyasi terim.” (Kaynak: Wikipedia)

“Muz Cumhuriyeti” bu coğrafyada yaşayan birçok kişinin, en çok da siyasetçilerin diline pelesenk olmuş laflardan biridir. Çoğunlukla ve özellikle siyaseten ortaya çıkan hukuksuzluklar, yasa koyucuların üstünde oluşan baskılar veya manipülasyonlar, yolsuzluklar ve belirleyicisinin belli olmadığı haddi aşma durumlarında kullanılagelir. İkili ilişkilerde bir karşılığı olmamakla birlikte, kişi-kurum ve kurum-kurum ilişkilerinde vücut bulan bir söylencedir Muz Cumhuriyeti. Uzun uğraşlarım sonucu ulaştığım bilgilere göre Birleşmiş Milletler raporunda da belirtildiği gibi dünya üzerinde mevcut 171 ülke arasında böyle bir cumhuriyet de henüz zuhur etmemiştir. Öyle ki, Cibuti Cumhuriyeti bile dünya siyasetine katılmışken henüz bir Muz Cumhuriyeti kurulamamıştır. Terim ayrıca ilk defa 1904 yılında ABD’li yazar O. Henry tarafından kullanılmıştır. Yani Anglo-sakson dillerinde de mevcuttur.

Var olmasa bile bir ülkenin, bir cumhuriyetin adının hangi çağrışımlarla bu aşağılayıcı biçime büründüğünü (hem de içinde, meyve hiyerarşisinde yüksek bir rütbeye sahip muz kullanılarak), söylemin altını biraz oyarak ve Batı siyasetindeki anlamından çok, Türkiye coğrafyasına odaklanarak çok kısaca inceleyelim. Muz ile başlayalım (zaten başlanacak başka bir şey yok):

TDK sözlüğü: 1. Muzgillerden, sıcak bölgelerde yetişen, bir çenekli, çok yıllık bir bitki (Musa sapientum). 2. Bu bitkinin kendine özgü hoş kokulu, tatlı, besleyici, kalın kabuklu, uzun meyvesi. 3. Muzgiller (Musaceae) familyasından, tropik ve subtropik bölgelerde doğal olarak yetişen, tabanda dişi, ortada er dişi ve uçta erkek çiçekleri bulunan, bakka tipi meyveleri olan, M.sapientum ve M.paradisiaca türlerinin kültürü yapılan, çok yıllık, ağaç görünümündeki otsu bir bitki cinsi.
Osmanlıca: Semeret-ül-la'h, ullef.
İngilizce: Banana.
Afrikanca: Wolof
Etimolojik Sözlük: Sıcak iklimlere özgü bir ağaç ve meyvesi; musa sapientium. Arapça; mûz, Farsça; môz, Sanskritçe; moca.

Fark edileceği üzere muz bitkisine ve meyvesine dair tanımların hemen hemen çoğunda “sıcak iklim” ya da “tropikal” gibi ifadeler geçmektedir. Zira meyvenin çıkış noktası da Güneydoğu Asya’dır. Dolayısıyla kapitalist gelişmişlik açısından bakıldığında “Muz Cumhuriyeti”nin muhtemelen ekvatora yakın bir bölgede, Afrika civarında ya da Güney Asya’da bir üçüncü dünya ülkesiymiş gibi imgelenmesi şaşırtıcı değildir. Bu bağlamda da, tıpkı Uganda ya da Patagonya gibi az gelişmiş bir güney yarımküre ülkesi ya da bölgesi olduğu çağrışımını yüklenmekte, “Türkiye Uganda değildir” ile “Türkiye Muz Cumhuriyeti değildir” söylemleri arasında niteliksel bir fark kalmamaktadır.

Muz ülkesinin batılı bir rejim biçimi olan Cumhuriyet ile idare ediliyor olduğu düşüncesi ise daha bir acayiptir. Zira ifade bir olumsuzlamayı betimlemek için kullanılıyorsa neden, sözgelimi “Muz Diktatörlüğü” gibi bir isim tercih edilmemektedir? Sonuçta muz da, cumhuriyet de sözüm ona güzel şeylerdir. “Muz Diktatörlüğü” ise tuhaf bir antagonizma hissiyatı barındırmaktadır. Demek ki, dil iki olumlu kelimeden bir olumsuz ifade çıkarabilmiştir.

Sonuç olarak, siyaseten bu kadar küçümseyici bir söylemin baş aktörü olan muzun, tüm çocukluğumuz boyunca meyve hiyerarşisinin en üst basamaklarında yer alması gibi bir bakış açısı geliştirdiğimizde, kendisine nasıl bir haksızlık yapıldığını daha iyi anlayabiliriz. Son on yıldır Türkiye siyasetinde kullanılan bu lafı çocukluğumda duymuş olsaydım, muzlarla dolu olduğunu düşünerek muhtemelen büyüyünce buraya taşınmayı ve oranın yurttaşı olmayı planlardım. Şimdi ise ben büyüdükçe Muz Cumhuriyetim küçüldü, ben büyüdükçe hayallerim küçüldü… Artık Muz Cumhuriyeti’ne değil, hiçbir cumhuriyete inanmıyorum.