2 Kamusal Alanda Arkasına Basılmış Ayakkabı

-Terlik, elin hiç yardımı olmadan giyilmek üzere tasarlanmıştır.

Eğilmeye karşı duyulan nefretin anıtıdır.-
(T. Adorno, Minima Moralia'dan aktaran Felix Sarotti)

Adorno'nun terlik tanımını temel alırsak terliği terlik yapan şey onun eğilmeden giyilebilmesidir. Ancak bizim memlekette eğilmeden giyilebilen tek nesne terlik değildir. Arkasına basılmak suretiyle pekâlâ bir ayakkabı da eğilmeden giyilebilir. «Ayakkabının arkasına basma» olgusu, en başta bir tasarımın özünü başka bir tasarımın özüyle değiştirmek anlamına gelir. Bu bağlamda yenilikçi hatta devrimci bir eylem olarak yorumlanabilir. Ancak ben burada, «ayakkabının arkasına basma» problematiğini, modernleşme tarihimizin ve modernite algımızın bir metaforu olarak değerlendireceğim:
Modern ayakkabı taban kısmının geriye kalan kısımlarından farklı bir maddeden yapılmış ve de dikili olmasıyla atalarından ayrılır. Bizimde arkasına basmayı sevdiğimiz ayakkabı türü işte budur. Bu nedenle ayakkabı modernite'yi temsil eder, onu nasıl giydiğinse senin moderniteyle kurduğun ilişkiyi anlatır. Fenomenologların buyurduğu üzere bir evi, ev olarak niteleyebilmek için algı, evin ön cephesine bakmakla yetinir, arkasına sağına soluna bakmaya kasmaz. Ancak algılamakta olduğumuz nesne yalnızca ön cepheden ibaret bir film dekoru da olabilir. Bu bağlamda «görüngülerle özler bir değildir». İşte bizim arkasına basılmış ayakkabı da bu motto'ya güzel bir örnek teşkil eder. Arkasına baktığında onun özünde bir ayakkabı değil, eğilmeden giyilebildiği için bir terlik olduğunu anlarsın. Yani ayakkabı gibi görünen bir terlik. Modern gibi görünmenin, modern olmaktan daha değerli olduğu bir ülke. Bu durumda, bizler için görüngüler ve özler arasında tam anlamıyla bir ayrım olduğunu söylemeliyiz.
Görüngüleri ve görüngüler arasında ki ilişkiyi, özlerle bir tutan anlayışın adına da büyüklerimiz pozitivizm demişlerdir. Bu anlayışa göre insan, özgür irade’den yoksun, dış koşullar tarafından şekillenen ve belirlenen bir nesnedir. Bu bağlamda değiştirme, dönüştürme gücü insanın elinden alınmış, ona dış koşullara boyun eğmekten başka çare bırakılmamıştır. Böylesi bir insan tahayyülü gündelik yaşama “Yeğenim, bu memlekette hiçbir şey değişmez”, “Sana mı kaldı?” sözleriyle açığa çıkar ve mutlak kabullenişle ereğine ulaşır.
Ayrıca arkasına basılmış ayakkabı, yerinden daha kolay çıkar. Ani hareketlere gelmez. Bu yüzden basılan ayakkabıyı taşımak ayrı bir özene, ayrı bir nizama ihtiyaç duyar. Ayakkabının yerle ilişkisini mümkün olduğu kadar kesmemek icap eder. Bu amacı gerçekleştirmek için bulunmuş tekniğin adına da « ayak sürümek » denir ki aynı zamanda « gönderilen yere isteğiyle gitmemek » anlamına gelen bir deyimdir kendileri. Yoksa ayağımızı sürüyerek mi yürüyoruz biz bu yollarda, yani inanılanın aksine modern olmak için veya modern olduğumuzu ispatlamak için yanıp tutuşmuyor muyuz?

Bkz. Kamusal Alanda Terlik Sorunu